Teknolojinin zamanla ilerlemesiyle birlikte sosyal medya kullanımı tüm dünyada git gide yayılmaktadır. Sosyal medya uygulamaları ve internet sitelerinde yapılan paylaşımlara ilişkin doğruluk denetiminin yapılması kullanıcı sayısının fazlalığı ve paylaşımların hızı itibariyle pek de mümkün olamamaktadır. Bu doğrultuda teyit edilmemiş bilgilerin sosyal medya kullanıcıları tarafından çok hızlı ve kontrolsüz şekilde yayılması ve asılsız bilgilerin milyonlarca kişi tarafından öğrenilmesi sorunuyla karşı karşıya kalınmaktadır. Bunun önüne geçebilmek adına TBMM’ye dezenformasyon yasası olarak bilinen bir yasa teklifi sunulmuş ve BASIN KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN 18.10.2022 tarihli Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
Dezenformasyon yasası, dezenformasyonu yeni bir suç olarak tanımlıyor. İfade özgürlükleri adına endişe ile anılan yasa, sosyal medya kullanıcılarının tümünü ilgilendiren önemli değişiklikler getirmiştir.
Dezenformasyon kavramı Türk Dil Kurumu’na göre “bilgi çarpıtma” olarak ifade edilmektedir. Daha açık bir ifadeyle yanlış bir bilgiyi, bireyi, toplumu, devleti yıpratmak maksadıyla yaymak anlamına gelmektedir. Yasa gerekçesinde dezenformasyon kısaca, “yalan haberi kasıtlı olarak üretme ve yayma eylemi” olarak tanımlanıyor.
Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu
“Türk Ceza Kanunu madde 217/A
(1) Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde alenen yayan kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
(2) Fail, suçu gerçek kimliğini gizleyerek veya bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlemesi hâlinde, birinci fıkraya göre verilen ceza yarı oranında artırılır.”
Söz konusu yasanın en dikkat çeken ve 18.10.2022 tarihi itibariyle yürürlüğe giren maddesi Türk Ceza Kanunu kapsamında yeni bir suç düzenleyen 29. Maddesidir. Buna göre kamu düzeni ve genel sağlıkla ilgili gerçeğe aykırı bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli şekilde yayan kimseler bir yıldan üç yıla kadar hapsi cezasıyla cezalandırılabileceklerdir.
Kamu Barışına Karşı Suçlar arasına eklenen bu yeni suçun unsurları şu şekilde düzenlenmiştir;
- Suçun failinde özel kast (Sırf halk arasında endişe, korku veya panik yaratmak saikiyle),
- Gerçeğe aykırı bilgide özel nitelik (ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu düzeni ve genel sağlığı ile ilgili gerçeğe aykırı bir bilgi) ve
- Eylemde elverişlilik (kamu barışını bozmaya elverişli)
Sayılı unsurların mevcut olmaması halinde suçun oluşmadığı kabul edilecektir.
Failin gerçek kimliğini gizlediği ve/veya suçun bir örgüt faaliyeti çerçevesinde gerçekleştiği durumlar suçun nitelikli hali olarak düzenlenmekte ve verilecek ceza yarı oranında arttırılmaktadır.
Sosyal Ağ Sağlayıcılarının Sorumlulukları
“(5) Türk Ceza Kanununda yer alan;
a) Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
b) Halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma (madde 217/A),
c) Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak (madde 302),
ç) Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 311, 312, 313, 314, 315, 316),
d) Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337),
suçlarına konu internet içeriklerini oluşturan veya yayan faillere ulaşmak için gerekli olan bilgiler soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında yargılamanın yürütüldüğü mahkeme tarafından talep edilmesi üzerine ilgili sosyal ağ sağlayıcının Türkiye’deki temsilcisi tarafından adli mercilere verilir. Bu bilgilerin talep eden Cumhuriyet Başsavcılığı veya mahkemeye verilmemesi durumunda, ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından, yurt dışı kaynaklı sosyal ağ sağlayıcının internet trafiği bant genişliğinin yüzde doksan oranında daraltılması talebiyle Ankara Sulh Ceza Hâkimliğine başvurulabilir.
İnternet trafiği bant genişliğinin daraltılması kararı verilmesi hâlinde, bu karar erişim sağlayıcılara bildirilmek üzere Kuruma gönderilir. Kararın gereği, bildirimden itibaren derhâl ve en geç dört saat içinde erişim sağlayıcıları tarafından yerine getirilir. Sosyal ağ sağlayıcının, bu fıkra kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmesi hâlinde yaptırımlar kaldırılır ve Kuruma bildirilir.”
Basın Çalışanlarının “Dezenformasyon Suçu”nu İşlemesi Halinde
18.10.2022 tarihi itibariyle yürürlüğe giren yasam maddeleri uyarınca 5187 sayılı Basın Kanunu’na da birtakım düzenlemeler getirilmiştir. Düzenlemeye göre; öncelikle internet siteleri de süreli yayın kapsamında kabul edilmiş ve internet haberciliği yapan kimselere de basın kartı talep edebilme hakkı tanınmıştır.
Yapılan yasa değişikliğine göre 5187 sayılı Basın Kanunu’na eklenen EK 3 maddesi şu şekildedir;
“Basın kartı alabilecek kişilerde aranan şartlar
EK MADDE 3- Basın kartı talep edenlerin başvuruda bulunabilmeleri için;
a) 18 yaşını bitirmiş olması,
b) En az lise veya dengi bir eğitim kurumundan mezun olması,
c) Kısıtlı veya kamu hizmetlerinden yasaklı olmaması,
ç) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da şantaj, hırsızlık, sahtecilik, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, yalan tanıklık, yalan yere yemin, iftira, suç uydurma, müstehcenlik, fuhuş, hileli iflas, zimmet, irtikâp, rüşvet, kaçakçılık, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçları ile cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, kamu barışına karşı suçlar, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, milli savunmaya karşı suçlar, devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından hüküm giymemiş olması,
d) Terörle Mücadele Kanununun 3 üncü maddesinde sayılan terör suçları ile 4 üncü maddesinde sayılan terör amacı ile işlenen suçlardan veya 6 ncı maddede belirtilen suçlar ile 7/2/2013 tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanunun 4 üncü maddesi uyarınca hüküm giymemiş olması,”
Bu hüküm kapsamın Türk Ceza Kanunu’na eklenen “Halkı Yanıltıcı Belgeyi Alenen Yaymak” suçundan hüküm giymiş kişiler basın kartı alamamakta yahut basın kartları varsa bu kartlar iptal edilmektedir.
“Basın kartının iptal edileceği hâller
EK MADDE 6- Basın kartı sahibinin, ek 3 üncü maddede yer alan niteliklere sahip olmadığının veya bu nitelikleri sonradan kaybettiğinin anlaşılması hâlinde basın kartı Başkanlıkça iptal edilir.”
