Emeklilikte yıpranma payı, doğum borçlanması ve 3600 günle emeklilik konuları vatandaşlar tarafından büyük ilgiyle takip ediliyor. Sigorta başlangıç tarihi, borçlanma süresi ve çalışma koşulları erken emeklilik hakkını doğrudan etkiliyor. İşte erken emeklilikle ilgili merak edilen tüm detaylar...
YIPRANMA HAKKI (FİİLİ HİZMET SÜRESİ ZAMMI) NEDİR?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 40. maddesine göre ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlara her 360 gün için ek hizmet süresi (fiili hizmet süresi zammı) veriliyor. Bu uygulama halk arasında “yıpranma payı” olarak biliniyor.
Bu hak kapsamında, çalışılan iş koluna göre her 360 güne 60, 90 veya 180 gün ilave edilebiliyor. Bu ek sürelerin yarısı emeklilik yaşından düşülüyor, ancak yaş indirimi 3 yılı aşamıyor.
HANGİ MESLEKLER YIPRANMA HAKKINDAN YARARLANIYOR?
Her 360 güne 60 gün eklenen işler:
Kurşun ve arsenik işleri, cam ve çimento fabrikaları, kok tesisleri, termik santraller, döküm ve alüminyum fabrikaları, itfaiye, yangın söndürme ve insan sağlığına ilişkin işler.
Her 360 güne 90 gün eklenen işler:
Cıva üretimi, demir-çelik ve asit fabrikaları, radyoaktif madde işleri, Türk Silahlı Kuvvetleri, Emniyet, MİT, basın ve gazetecilik, TRT, milletvekilleri, bakanlar ve ceza infaz kurumu çalışanları.
Yer altı işlerinde çalışanlar:
Her 360 güne 180 gün ekleniyor. Ancak toplam ek süre asker, polis ve MİT mensuplarında 8 yılı, diğer mesleklerde 5 yılı geçemiyor.
RADYASYONLA ÇALIŞANLARA ERKEN EMEKLİLİK AVANTAJI
Radyasyonla çalışan kişiler, fiilen radyasyona maruz kaldıkları her 360 gün için 90 gün ilave kazanıyor.
Örneğin 7000 gün çalışan bir kişi, 1750 gün ilave kazanarak toplam 10.250 gün üzerinden değerlendirilir. Ayrıca yaş haddinden 875 gün (yaklaşık 2,5 yıl) indirim yapılır.
Bu durumda 8 Eylül 1999 sonrası sigortalı olan bir çalışan 60 yaş yerine yaklaşık 57,5 yaşında emekli olma hakkı elde eder.
DOĞUM BORÇLANMASI İLE EMEKLİLİK YAŞI ÖNE ÇEKİLİR Mİ?
Kadın sigortalılar, sigorta başlangıcından sonra doğan çocukları için doğum borçlanması yapabiliyor. Her çocuk için 2 yıla kadar (720 gün) borçlanma hakkı bulunuyor.
Ancak bu borçlanma sadece sigortalı çalışmaya başladıktan sonra doğan çocuklar için geçerli.
Staj sigortası bulunan kadınlar ise, stajla sigorta arasında doğum yaptıysa bu süreyi borçlanarak sigorta başlangıcını öne çekebiliyor.
Örneğin 1996’da staj sigortası olan, 2001 doğumlu bir çocuk için 720 gün borçlanma yaparsa sigorta başlangıcı 2012’den yaklaşık 2010 yılına çekilebilir.
3600 GÜNLE EMEKLİLİK ŞARTLARI
8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olan vatandaşlar, 3600 prim günü ve belirli yaş şartlarını tamamlayarak erken emekli olabiliyor.
Buna göre:
-
Kadınlar: 58 yaşında,
-
Erkekler: 60 yaşında,
3600 prim gününü tamamlamaları halinde emekli olma hakkı kazanıyor.
Ancak dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, isteğe bağlı sigorta primlerinin 1259 günü aşmaması. Aşılırsa 3600 günden emekli olma hakkı kaybediliyor.
DOĞUM BORÇLANMASININ EMEKLİLİĞE ETKİSİ
Sigortalı çalışılmayan, doğum sonrası boşta geçen süreler (raporlu, ücretli veya ücretsiz izin fark etmeksizin) borçlanma kapsamına giriyor. Bu borçlanmalar sayesinde hem prim günü artıyor hem de sigorta başlangıç tarihi geri çekilebiliyor.
Primlerin yüksek kazançtan yatırılmış olması ise, eğer toplam prim günü düşükse aylık bağlama oranına fazla etki etmiyor. Bu durumda genellikle en düşük emekli maaşı bağlanıyor.
SONUÇ
Yıpranma payı, doğum borçlanması ve 3600 gün şartı, sigortalıların erken emeklilik planlamasında büyük önem taşıyor.
Özellikle ağır işlerde çalışanlar ve doğum nedeniyle çalışma hayatına ara veren kadınlar, doğru borçlanma ve planlama ile yıllar önce emeklilik hakkı kazanabiliyor.
?? Uzmanlar, borçlanma yapılmadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan (SGK) gün dökümü alınarak kişiye özel hesaplama yapılmasını öneriyor.
