Nahçıvan: Türkiye, İran ve Ermenistan arasında denize kıyısı olmayan Azerbaycan’a bağlı “özerk bir cumhuriyettir.” 17.11.1990 tarihinde kurulmuştur. “Özerklik”: Bir kuruluşun veya bir devletin kendi kendini yönetme hakkı demektir. “Özerk Cumhuriyet; Devletlerin egemenlik kullanış biçimlerine göre sınıflandırılmasında federal yapılı devletler kategorisine giren; egemenlik hakları, bir üst egemen güç vasıtasıyla anayasal olarak denetlenebilen fakat dış ilişkiler hariç egemenlik yetkisini kendi sınırları dahilinde kullanabilen, cumhuriyet niteliğine sahip olmaları dolayısıyla elde ettikleri otoriteyi yasa çıkartma yetkisi sayesinde yerine getiren devletlerdir. Üniter bir devletin sahip olduğu hemen hemen tüm vasıflara sahiptirler. Genel olarak etnik farklılık gözetilerek sınırlar belirlenmiştir. Bazı özerk cumhuriyetlerin kendi anayasaları da olabilmektedir.
Sovyetlerle 1921 yılında imzalanan Moskova Antlaşması ile Türkiye; Nahçıvan Özerk Bölgesi’nde garantörlük statüsüne kavuşmuş, Nahçıvan’ın Azerbaycan dışında hiçbir ülkeye bırakılamayacağı şartıyla antlaşmayı imzalamıştı.
Nahçıvan’ın coğrafi durumu: Azerbaycan’ın ülkemiz ile tek kara sınırını oluşturmaktadır. Türkiye tarafında Dilucu, Nahçıvan tarafında ise Sederek Gümrük Kapıları yer almaktadır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nin başkenti “Nahçıvan Şehri” ile “Iğdır Merkezi” arasındaki mesafe yaklaşık 160 km’dir. Dilucu/Sederek sınır kapıları yaklaşık olarak orta noktada bulunmaktadır. Nahçıvan, Türk dünyasına açılan tek kapıdır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, Ermenistan ile sınırı 246 km, Türkiye ile sınırı 17,706 km, İran ile sınırı ise 204 km’dir. Nahçıvan’ın yüzölçümü 5 bin 503 km2’dir. Azerbaycan’ın yaklaşık %6,3’ünü oluşturmaktadır. Oldukça dağlık bir yapıya sahip olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde arazinin yaklaşık %20’si ova, %2’si ise ormanlıktır. Ovaların önemli bir bölümü tarıma elverişlidir. Zengin madensuyu, soda ve tuz kaynakları bulunmaktadır. Nahçıvan karasal iklime sahiptir. Toplam Nüfusu 456.100’dür. Resmi Dili: Azerbaycan dilidir. Nüfusun %99,9’u Müslüman’dır ve para birimi: Manat’tır.
Nahçıvan’ın halihazırdaki Âli Meclis Başkanı Sayın Vasif Talıbov’dur. Doğrudan Azerbaycan Devlet Başkanı’na bağlıdır. Âli Meclis’te 5 yıllık süre için seçilen 45 milletvekili bulunmaktadır. Âli Meclis Başkanı tarafından atanan bir Başbakan, Bakanlar Kurulu ve bakanlık gibi çalışan Devlet Komitesi Başkanlıkları mevcuttur. Özerk Cumhuriyetin şehir ve rayonları (ilçeleri) İcra Hâkimi (Ülkemiz idari sisteminde Vali ve Kaymakam’a tekabül etmektedir.) tarafından idare edilir. İcra Hakimleri Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Âli Meclis Başkanı’nın teklifi üzerine Azerbaycan Cumhurbaşkanı tarafından tayin edilir. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Nahçıvan Şehri ve Şerur, Şahbuz, Kengerli, Sederek, Ordubad, Culfa ve Babek Rayonlarından oluşmaktadır.
Nahçıvan, tarih boyunca birçok devlete ev sahipliği yapmış kadim bir yerdir. Bu bakımdan gezilebilecek tarihi yapılar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Mümine Hatun Türbesi, Yusuf Küseyir oğlu Türbesi, Nahçıvan Han Sarayı, Nuh Peygamberin Kabri, Kuran’ı Kerim’de kıssası geçen Ashab-ı Kehf’in mağarasının Nahçıvan’da olduğuna inanılmaktadır. Ayrıca Hz. Nuh’un gemisinin son olarak Gemikaya dağına geldiği ve zaman içinde burada taşlaştığı ileri sürülmektedir. Nahçıvan’da astım hastalarının tedavisine yönelik olarak Duzdağ Fizyoterapi Merkezi bulunmaktadır.
Nahçıvan’a ulaşımın en kolay yolu Türk Hava Yolları’nın İstanbul-Nahçıvan arası seferleridir. Iğdır Havaalanı’nın açılması ile birlikte, havayolu ile Iğdır’a intikal edip, Iğdır üzerinden karayolu ile Nahçıvan’a gelinmesi de mümkündür. Iğdır-Nahçıvan arasında düzenli olarak otobüs seferleri yapılmaktadır. Dolayısıyla karayolu ile Iğdır’a, oradan da Nahçıvan’a gelmek de ayrı bir alternatiftir. Azerbaycan Hava Yolları (AZAL) Nahçıvan-Bakü arasında seferleri vardır. Yabancılar için ücret 70 Manattır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti, birçok üretim kolunda faaliyet gösteren şirket ve fabrikalar kurulmuş olup Özellikle inşaat malzemeleri, mobilya, maden ve meyve suyu üretilmekte ve ihraç edilmektedir.
Nahçıvan'da ilkokul ve lise aynı binada bulunmaktadır. Rusça eğitim veren 3 No’lu devlet ilköğretim okulu haricindeki diğer okullarda Azerbaycan dilinde eğitim hizmeti verilmektedir. Okul öncesi eğitim için çocukların gidebilecekleri devlete bağlı kreşler vardır. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde iki üniversite mevcut olup, biri Nahçıvan Devlet Üniversitesi (NDÜ) diğeri Nahçıvan Özel Üniversitesi ’dir. NDÜ’nün Mimarlık, Rus Dili ve Edebiyatı ile Müzik bölümleri ÖSYM üniversite tercih kılavuzunda yer almaktadır. NDÜ’de bazı bölümlerde yüksek lisans ve doktora eğitimi alınması mümkündür. Bu Üniversite’de 301 öğrencimiz eğitim almaktadır. Nahçıvan, tarih boyunca yetiştirdiği devlet ve ilim adamları, sanatçılar, mimarlar, şair ve edebiyatçıları ile ön plana çıkmıştır. Bunlar arasında ilk akla gelenler Azerbaycan’ın Umum Milli Lideri merhum Haydar Aliyev ve hâlihazırdaki Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev’dir. Azerbaycan’ın ikinci Cumhurbaşkanı merhum Ebulfez Elçibey de Nahçıvan’lıdır.
Dağlık Karabağ'da 44 gün süren askeri harekatın ardından Rusya-Azerbaycan-Ermenistan arasında yapılan anlaşmaya göre, Azerbaycan'la Nahçıvan'ı birleştiren yeni koridor oluşturulacak. Ermenistan'ın İran sınırına yakın topraklarında açılacak koridor ile Türkiye ve Azerbaycan tam bir asır sonra ilk kez kara yolu ile birbirine bağlanacak. Anlaşmanın 9. maddesine göre bölgenin ekonomik ve ulaşım bağlantılarındaki engeller kaldırılacak. Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve Azerbaycan'ın batı bölgeleri arasında ulaşım ve iletişim ağları inşa edilecek. Uluslararası Türk Akademisi Başkanı Prof. Dr. Darhan Kıdırali, son gelişmelerin Türk dünyasının bütünlüğü açısından büyük önem arz ettiğini, "Dağlık Karabağ topraklarının önemli kısmı azat edilerek, tekrar Azerbaycan Cumhuriyeti’ne dönmüş oldu. Bu büyük bir kazanımdır. Nitekim Türk dünyasının haritada da birleşmesine vesile olacaktır." dedi. Hoşça kalın.
